Kripto yolculuğunuzda yol katettikçe, merkeziyetsiz bir borsada mı (DEX) yoksa merkezi bir borsada mı (CEX) alım satım yapacağınız konusunda kararsızlık mı yaşıyorsunuz? Bir DEX ya da CEX kullanıcısı olarak neleri bilmelisiniz? Bugün, borsalar hakkında bazı temel bilgilerden bahsedeceğiz.
Günümüzde borsalar, kripto alım satımı ve spekülasyon yapmak için en temel platformlar olmayı sürdürmektedir. Başlıca iki tip borsa vardır: DEX ve CEX. CEX, kripto alım satımının merkezinde yer alsa da kriptonun yükselişi ve DeFi'nin popülerleşmesi DEX'lerin de hızla büyümesine neden olmuştur.
DEX ve CEX arasındaki başlıca farklar
| DEX | CEX |
| Merkeziyetsizdir, emanete dayalı değildir | Merkezidir, emanete dayalıdır |
| AMM ya da Emir defteri modelini kullanır | Emir defteri modelini kullanır |
| Hesap oluşturmaya gerek yoktur | Hesap oluşturmaya gerek vardır |
| KYC'ye gerek yoktur | Çoğunda KYC gereklidir |
Emanete dayalı olan ve olmayan borsalar arasındaki farklar
DEX'ler emanete dayalı değildir. Bu da aracılar olmadan alım satım yaptığınız ve alım satım için kendi merkeziyetsiz yazılımınızı ya da donanım cüzdanınızı kullandığınız anlamına gelir. Borsanın cüzdanınıza erişimi olmadığı için kripto varlıklarınızı borsaya emanet etmiş olmazsınız.
Bunun aksine, CEX'ler emanete dayalıdır ve cüzdanınızı idare etmeniz konusunda size yardımcı olurlar. Bu nedenle de varlıklarınızı borsaya emanet etmiş olursunuz.
AMM / Emir Defteri Borsaları
Borsalar işlemleri Otomatik Piyasa Yapıcı (AMM) ya da Emir Defteri modelleriyle gerçekleştirir.
- AMM, kripto tokenlerinin toplandığı likidite havuzlarını kullanır. Bir alım satım emri verdiğinizde akıllı sözleşmeler tokenlerinizi havuza gönderir ve almak istediğiniz tokenleri bu tokenlerle takas eder. Alış ya da satış fiyatınız, havuzdaki tokenlerin dönüştürme kurunu baz alan bir fiyatlandırma algoritmasıyla belirlenir.
- Emir defterleri, borsa üzerinde gerçekleşen tüm alım satım işlemlerini kaydeder. Emirler iki sütuna ayrılmıştır: talepler (satış) ve teklifler (alış). Bir emir gönderdiğinizde, talebinin ya da teklifiniz emir defterinde bir giriş haline dönüşür ve başka bir emirle eşlendiği takdirde gerçekleştirilir.
İki tür DEX vardır: Otomatik Piyasa Yapıcı (AMM) ve Emir Defteri. AMM DEX'lerine örnek olarak PancakeSwap, emir defteri DEX'lerine örnek olarak ise ApolloX DEX verilebilir.
CEX'ler genellikle emir defteri modelini kullanır. Binance, bir CEX örneğidir.
Hesap Oluşturma
DEX'lerin emanete dayalı olmadığı ve alıma satıma başlamak için cüzdanınızı bir DEX'e bağlamanız yeterli olduğu için, bu tip borsalarda bir hesap oluşturmanıza gerek yoktur.
Diğer yandan CEX'lerde, alım satım yaparken borsanın cüzdanlarını kullanabilmeniz için bir hesap oluşturmanız gereklidir.
Müşterini Tanı (KYC)
KYC, borsanın iddia ettiğiniz kişi olduğunuzdan emin olabilmek için zorunlu kıldığı bir kontroldür. Bunun için kişisel verilerinizi paylaşmanız ve gerçek zamanlı bir fotoğraf doğrulamasından geçmeniz gerekebilir. KYC'ler, sahteciliği ve sahte kimliklerin kullanılmasını engellemeye büyük ölçüde yardımcı olur.
DEX'te bir hesap oluşturmanız gerekmediği ve fonlarınızın kontrolü sizin elinizde olduğu için, doğal olarak KYC'ye de gerek yoktur. Diğer yandan ise birçok CEX, müşteri kayıtlarında bir sahtecilik yapılmadığından emin olmak için KYC kontrollerini kullanır.
DEX'in artıları ve eksileri
Artıları
- Daha güvenlidir, anahtarlarınız kendi elinizde olur
- Daha fazla gizlilik sunar, kimliğinizi paylaşmadan alım satım yapabilirsiniz
- Kişisel verilerin sızma riski yoktur
Eksileri
- Yeni başlayanlar için kullanıcı dostu olmayabilir
- Kendi merkeziyetsiz cüzdanınıza sahip olmanız ve varlıklarınızın sorumluluğunu üstlenmeniz gerekir
- CEX'te kullanabileceğiniz işlevlerden (örneğin limit emri verme, itibari paraya çevirme) DEX'lerde, özellikle de AMM DEX'lerinde faydalanmanız mümkün olmayabilir.
CEX'in artıları ve eksileri
Artıları
- Kullanıcı dostudur, CEX arayüzleri hisse senedi aracı kurumlarınınkine benzer
- Çoğu zaman itibari parayla kripto satın alma desteklenir
- Likidite yüksektir (kriptolarınızı itibari paralara ya da diğer varlıklara ne kadar kolay dönüştürebileceğinizi belirler)
Eksileri
- Saldırılar ve kişisel verilerin sızmasıyla fonlarınızı kaybetme riskiniz vardır
- KYC politikaları katıdır
- Borsalar sıkı yasal düzenleme prosedürlerine maruz kalabilir, bu da günlük işlemleri etkileyebilir
Önceliklerinize bakın. Daha fazla otonomi, gizlilik ve güvenlik istiyorsanız DEX'i tercih etmeniz daha doğru olacaktır. CEX ise alım satıma yeni başlayanlar ya da hızlı alım satım yapmak isteyen ve daha kullanıcı dostu bir arayüz arayanlar için daha uygun olabilir.
Bununla birlikte, son yıllarda DEX'ler de gitgide daha kullanıcı dostu bir hale gelmekte ve ürün yelpazelerini genişletmektedir (örneğin yield farming, staking vb.). Bana sorarsanız, DEX'i denemek için biraz zaman ayırmanızı öneririm.
Üçüncü Tür Bir Borsa?
Son zamanlarda, yeni bir borsa türü olan hibrit borsalar da ortaya çıkmaktadır. Hibrit borsalar DEX ve CEX'lerin en iyi özelliklerini bir araya getirmeyi amaçlamaktadır - DEX'lerin güvenliği ve gizliliği + CEX'lerin yüksek likiditesi ve kullanılabilirliği. ApolloX, dünyanın ilk CEX-DEX hibrit kripto türev borsası olarak bu türün bir örneğidir. Kullanıcılar DEX'te, CEX'te ya da her ikisinde de kimliklerini paylaşmadan alım satım yapma seçeneğine sahiptir.
Hibrit borsaların baskın borsa türü olup olmayacağı henüz belli olmasa da her iki dünyanın da en iyi yönlerini isteyenler için iyi bir alternatif olduklarını söylemek mümkündür.
Bu makalede ifade edilen fikirler yalnızca yazara aittir ve ApolloX'in görüşlerini temsil etmeyebilir.
---
Risk Uyarısı: Kripto alım satımı risk içerir. Tüm alım satım faaliyetlerinizin tüm sorumluluğu ve riski size aittir. Buradaki bilgiler, ApolloX'ten finansal ya da yatırıma yönelik tavsiyeler olarak değerlendirilmemelidir. ApolloX, kullandığınız herhangi bir finansal üründen doğacak hiçbir kayıp için sorumluluk kabul etmez.
Apple Store ya da Google Play'den indirmek için ApolloX uygulamasına buradan ulaşabilirsiniz.
ApolloX ile tüm yeniliklerden haberdar olun!